Definicja Miasta Plan Szachownicowy

Co to znaczy SZACHOWNICOWY PLAN MIASTA: → plan miasta wykazujący regularność układu przestrzennego poszczególnych elementów zabudowy. Ulice proste, równoległe i prostopadłe względem siebie, krzyżują się pod kątem prostym. Układ taki jest łatwy do zaprojektowania, ułatwia parcelację terenu i podział miasta na jednostki administracyjne (→ dzielnice). Sz.p.m. występował w różnych okresach historycznych. Pojawił się już w starożytności (Ur, Mohendżo -Daro, Milet), powszechnie stosowany był w miastach zakładanych przez → Rzymian jako obozy warowne (→ antyczne miasto). Dlatego układ szachownicowy odnajdujemy w najstarszych częściach miast zakładanych przez Rzymian, np. Aosta, Turyn, Florencja, Strasburg, Paryż, Londyn, Kolonia. W bezpośrednim sąsiedztwie dwóch głównych, przecinających się pod kątem prostym ulic, znajdował się główny plac (→ forum). Układ ten był także powszechny w średniowieczu, kiedy to → funkcją dominującą wielu miast był handel. Na skrzyżowaniu szlaków handlowych powstawał → rynek wraz z urządzeniami potrzebnymi do spełniania → funkcji handlowej (→ sukiennice, waga miejska). Na rynku bądź przy rynku znajdował się także → ratusz i kościół (→ fara). Wokół rynku rozciągała się siatka ulic przecinających się pod kątem prostym. Miastami powstałymi w tym układzie były m.in. Kraków, Wrocław, Poznań, Lipsk. Czasami wewnętrzny układ prostokątny nie pokrywał się z zewnętrznym zarysem (obwodem) miasta, który mógł mieć kształt koła lub wieloboku. Miasto obwiedzione było murami obronnymi z systemem umocnień (baszty, barbakan, fosa → miasto średniowieczne). Wjazd do miasta odbywał się poprzez kilka bram. Do klasycznej szachownicy nawiązywano również w wielu miastach renesansowych, np. Zamość czy kolonialnych (Caracas, Buenos Aires). W dobie dynamicznej → urbanizacji wiele miast powstałych na innych zasadach urbanistycznych, przebudowało swój układ przestrzenny na szachownicowy, np. Mannheim z układu nieregularnego, czy dynamicznie rozwijające się miasta amerykańskie, np. Chicago, z promienisto -koncentrycznego.