Definicja Słowianie

Co to znaczy SŁOWIANIE: jedna z grup → indoeuropejskich ludów, zamieszkująca środk., wsch. i płd. część Europy, wydzielona opierając się na kryterium lingwistycznego. Jedna z koncepcji tłumaczących pochodzenie nazwy S. wiąże je z faktem posługiwania się poprzez plemiona protosłowiańskie wspólnym językiem (słowem), aczkolwiek bezpośrednio wywodzi się ona najprawdopodobniej od → Sklawenów– protosłowiańskich plemion zach., bądź także od ustalenia poleskich bagien (slova). S. wywodzą się ze wspólnoty bałtosłowiańskiej (język prabałtosłowiański), zamieszkującej międzyrzecze Odry i Wisły albo Odry i Bugu, skąd plemiona słowiańskie wyruszały w momencie wędrówek ludów (VI –VIII w.), docierając na płd. do Bałkanów i na płn. do dorzecza Niemna i Dźwiny. Dokonywali przy tym slawizacji zamieszkałych tam ludów, sami również podlegali wpływom różnych kultur, poprzez co ulegli zróżnicowaniu. → Bałtowie stanowią aktualnie odrębną grupę. Z kolei S. podzielone są na: S. Wschodnich (→ Rosjanie, Białorusini, → Ukraińcy – dawniej zwani Rusinami), S. Zachodnich (→ Polacy, Czesi, → Słowacy, Łużyczanie), S. Południowych (→ Serbowie, → Chorwaci, → Słoweńcy, → Bułgarzy). Nowsze koncepcje umiejscawiają praojczyznę S. w dorzeczu górnego i środk. Dniepru, gdzie w III –IV w. n.e. rozwinęła się tak zwany kultura kijowska, a w V kultura kołoczyńska, której spadkobiercami byli niejacy Wenedowie. Stąd plemiona słowiańskie wędrowały na zach., zasiedlając tereny opuszczone poprzez plemiona germańskie (→ Germanie) i → Sarmatów, których wyparli Hunowie. Pośrodku V w. osadnictwo słowiańskie przesunęło się na zach. w dorzecze Prypeci i na płd.-zach. w kierunku Dniestru. Postępowało ono dalej wzdłuż łuku Karpat, gdzie powstała tak zwany kultura praska, z którą łączeni są Sklaweni, a na ukraińskich i mołdawskich lasostepach – kultura pieńkowska (→ Antowie). Na płn. (dorzecze górnego Dniepru i Niemna i Dźwiny) powstawały kultury plemion bałtyjskich. W V –VI w. S. dotarli aż do Łaby na zach., a na płd. przekroczyli Dunaj i dotarli na Bałkany. Na ziemie polskie dotarli na przełomie V –VI w. W VII –VIII w. zaczęły tu powstawać osady obronne o charakterze → grodów. Religie S. powiązane były ze światem przyrody i jej zjawiskami i z rolnictwem (kulty agrarne). Religijne stosunki ze środowiskiem przyrodniczym dokonywały się przy udziale demonów (wiły, czarty, boginki, rusałki). Rozwinięty był kult przodków (dziady, zaduszki, palenie ognisk na grobach, aby dusze mogły się ogrzać). Bóstwa pojawiły się potem. Główny w panteonie był bóg gromowładny – Perun. Do ważniejszych bogów należeli Swaróg i jego syn Swarożyc, którzy jednak posiadali różne kompetencje u poszczególnych plemion. Składaniu ofiar dla bóstw (raczej pożywienie, żywe zwierzęta, tkaniny, wianki), towarzyszyły uczty obrzędowe. S. tworzyli organizacje plemienne, ale wobec zagrożeń ze strony innych ludów od IX w. zaczęli tworzyć swoje organizmy państwowe (na przykład kraj wielkomorawskie, kraj czeskich Przemyślidów, Ruś Kijowska). Stworzenie państwowości przyspieszało postęp piśmiennictwa, edukację a również chrystianizację. W X w. Słowiańszczyzna podzieliła się na łacińską część zach., która przyjęła chrzest z Rzymu (Polska, Czechy, Chorwacja) i część wsch., pozostającą pod wpływem Konstantynopola (Ruś, Bułgaria, Serbia). Pozostająca pod wpływem łacińskim część zach. mogła jednak rozwinąć piśmiennictwo we własnych językach dopiero w XIV –XV w. Jednak sporo plemion słowiańskich (później → grup etnicznych i → narodów) poprzez całe wieki pozostawało w obrębie obcych struktur politycznych (Słowacy, Słoweńcy, Chorwaci), a wybrane powstałe państwa słowiańskie podlegały najazdom obcych ludów, popadając w niewolę, niekiedy na długie lata. Umacniało to poczucie odrębności etnicznej, a z czasem narodowej. Dla wielu narodów szansa na odzyskanie bądź utworzenie własnego państwa pojawiła się dopiero po I wojnie światowej (Polska, Czechosłowacja, Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców). Z kolei po II wojnie światowej państwa słowiańskie znalazły się za żelazną kurtyną, w strefie wpływów ZSRR (→ Rosjanie). Dopiero rozpad ZSRR przyniósł całkowitą niezależność państwom słowiańskim, a niektórym narodom umożliwił odzyskanie dawno utraconej państwowości (Białorusini) albo stworzenie nowych krajów (Ukraina)