Definicja Demograficzna Eksplozja

Co to znaczy EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA: druga etap → rozwoju demograficznego, charakteryzująca się gwałtownym wzrostem liczby ludności wynikającym z błyskawicznie rosnącego → przyrostu naturalnego. Przyrost przyrostu naturalnego następuje z kolei w wyniku spadku poziomu zgonów. Gdyż spadkowi poziomu zgonów nie towarzyszą zmiany w poziomie urodzeń, to różnica pomiędzy urodzeniami a zgonami, a więc wzrost naturalny ludności, błyskawicznie rośnie. Skutkuje to gwałtowny, eksplozywny przyrost liczby ludności. Za eksplozywny uznaje się wzrost naturalny w wysokości 20‰ i więcej. W wielu państwach objętych e.d. wzrost ten jest jeszcze wyższy. Najpierw lat 90. XX w. wynosił on: 37,6‰ w Syrii, 37,4‰ w Zambii, 37,0‰ w Iraku, 36,5‰ w Tanzanii, 35,7‰ w Kenii, 32,8‰ w Pakistanie. Tak błyskawiczny przyrost liczby ludności skutkuje szereg problemów. Produkcja żywności w takich państwach nie nadąża za rosnącymi potrzebami w dziedzinie wyżywienia (→ Malthusa teoria). Za wzrostem demograficznym nie nadąża również postęp budownictwa mieszkaniowego, szkolnictwa, mechanizmu opieki zdrowotnej. Prawdziwym problemem jest niemożność zapewnienia miejsc pracy rosnącej liczbie młodej ludności wkraczającej w wiek → aktywności zawodowej. Przez wzgląd na tym państwa objęte e.d. prowadzą (w mniejszym albo większym zakresie, bo należy pamiętać o powszechnym → analfabetyzmie w wielu z tych państw i o mocnym wpływie religii na życie socjalne i rodzinne) → antynatalistyczną politykę zmierzającą do ograniczenia rozrodczości. → Państwa rozwijające się weszły w fazę e.d. dopiero w 2 poł. XX (po II wojnie światowej), gdy na masową skalę zaczęto użytkować środki chemiczne do zwalczania owadów roznoszących malarię, a w dalszym ciągu leki i szczepionki przeciw różnym chorobom. Wywołało to gwałtowny spadek poziomu zgonów i błyskawiczny przyrost przyrostu naturalnego. Z kolei w Europie Zachodniej mechanizm ten zaczął się znacząco przedtem, ponieważ już nareszcie XVIII w. i trwał aż do początku XX w. Był zatem długookresowy i nie miał tak gwałtownego przebiegu jak w państwach rozwijających się (→ mała eksplozja). Współcześnie e.d. objęte są raczej państwa afrykańskie i państwa Azji płd.-zach. Rozwój cywilizacyjny umożliwia z jednej strony powiększenie produkcji żywności, a z drugiej strony coraz skuteczniejszą walkę z chorobami i poprawę warunków bytowych ludności, w tym w szczególności warunków sanitarnych i dostępu do opieki medycznej. Skutkuje to spadek → umieralności, w tym raczej pośród dzieci, i stopniowe wydłużanie → przeciętnego czasu trwania życia. Z kolei poziom urodzeń nie ulega zmianie i jest ciągle wysoki (jak w → równowadze pierwotnej). Z racji na utrzymującą się w przeszłości wysoką → umieralność niemowląt i małych dzieci wytworzyła się potrzeba rodzenia dużej liczby dzieci, by aczkolwiek część potomstwa dożyła wieku dorosłego i dała rodzicom utrzymanie na starość (schemat → wielodzietnej rodziny). Wobec braku mechanizmu emerytalnego w wielu państwach słabo rozwiniętych dzieci tradycyjnie traktuje się jako zabezpieczenie dla rodziców na starość. Dzieci stanowią także niedrogą siłę roboczą w gospodarstwie rolnym. Nierzadko jeszcze przed osiągnięciem wieku dorosłego, kilkunastoletnie, a nawet kilkuletnie dzieci, podejmują pracę zawodową, przysparzając dochodów rodzinie (wg szacunków → UNICEF w państwach rozwijających się pracuje około 250 mln dzieci w wieku 5–14 lat). Powodami utrzymywania się wysokiego poziomu urodzeń jest również niska socjalna pozycja kobiety przejawiająca się w powszechnym przekonaniu, Iż jej rola ogranicza się do rodzenia dzieci i zajmowania się domem. Dlatego, przy inicjalnym dojrzewaniu dziewczynek, następuje inicjalne, a również powszechne zawieranie małżeństw (nie wszystkie kobiety wychodzą za mąż). Sprzyja mu niski poziom wykształcenia i aktywności zawodowej kobiet, a ponadto nieznajomość cyklu rozrodczego i metod planowania rodziny i religijność społeczeństw (wszystkie religie popierają prokreację)