Definicja Buddyzm

Co to znaczy BUDDYZM: → religia światowa powstała w VI w. p.n.e. w Indiach (na terenie dzisiejszego Nepalu). B. powstał na gruncie → hinduizmu, jako próba jego reformy, lecz wkrótce wyodrębnił się jako nowa religia. Twórcą b. był Siddhartha Gautama, który poprzez medytacje uzyskał stan oświecenia, stając się Buddą (oświeconym, przebudzonym). Pierwsze kazanie Gautamy odbyło się koło Benaresu (obecnie Waranasi) w 525 r. p.n.e. Przez 40 lat prowadził on działalność misyjną, gromadząc wokół siebie uczniów i dokonując licznych nawróceń. Wskazywał na zależność wędrówki dusz poprzez różne wcielenia od wartości moralnej popełnionych czynów (prawo karmana). Według Buddy rzeczywistością nie jest istnienie, lecz stawanie się i przemijanie. Wszystko co istnieje ma naturę chwilową i nie ma trwałego, niezmiennego podłoża. Budda twierdził, że przyczyną wszelkiego cierpienia jest pragnienie życia i usilne trzymanie się istnienia oraz przekonanie o istnieniu własnego „ja”. Egzystencja jest ściśle powiązana z cierpieniem i wynika z rozłąki z tym co przyjemne oraz łączeniem się z tym co nieprzyjemne (starość, choroba, śmierć). Cierpienie stało się centralnym problemem Objaśnione zostało ono w czterech szlachetnych prawdach: o cierpieniu, o powstawaniu cierpienia, o zniweczeniu cierpienia oraz o drodze do usunięcia cierpienia. Drogę tę stanowi tzw. szlachetna ośmioraka ścieżka. Celem wszystkich istot jest wyzwolenie od cierpienia i osiągnięcie stanu nirwany (zgaśnięcia) – stanu wiecznej szczęśliwości nie dającej się pojąć ludzkim rozumem. B. zakłada, że własnymi siłami, poprzez poznawanie, zdobywanie wiedzy, silną wolę, można postępować należycie, kształtując swój los. Trzy cnoty b. to: powstrzymywanie się od wyrządzania cierpienia (ahinsa), kultywowanie uczucia więzi i przyjaźni ze wszystkimi istotami żyjącymi (majtri) oraz rozwijanie miłosierdzia i współczucia dla cierpiących (karuna). Zaleca się przy tym szczodrość (także duchową, poprzez nauczanie) oraz wyrzeczenie się dóbr materialnych. Człowiek jest jedynie częścią świata i nie powinien dążyć do jego opanowania i dominacji nad innymi istotami żywymi, gdyż sam się odradza w różnych postaciach (jako bóg, człowiek, zwierzę, duch albo istota piekielna). W b. pokój traktuje się jako najwyższe dobro. Budda odrzucał kastowość społeczeństwa, przyznawał równe prawa wszystkim ludziom i narodom. Odrzucał wiarę w wiecznego Boga i w duszę mającą być jego odbiciem w człowieku (→ hinduizm). Uznawał bogów tylko ze względu na wyznawców, wśród których głosił swoją naukę. Bogowie ci, sami podlegając reinkarnacji i prawu karmana, nie mają żadnego wpływu na uzyskanie zbawienia przez człowieka. Pierwotnie b. był religią → ateistyczną, bez kultu i duchowieństwa. Jej wyznawcą był ten, kto postępował według nauk Buddy. Buddę nie traktowano jako boga, lecz jako człowieka, który osiągnął ideał wyzwolenia i poprzez swoją naukę wskazuje ludzkości drogę postępowania. Z czasem jednak zaczęto oddawać mu cześć. Początkowo unikano przedstawiania go w postaci figuralnej, zaznaczając jego obecność poprzez pusty tron czy ślady stóp. Stopniowo jednak pojawiły się posągi przedstawiające Buddę (w I w. p.n.e.). W nurcie → mahajany rozwinęły się tendencje do ubóstwienia Buddy (→ teizm). Trzy klejnoty b., czyli jego podstawowe filary to: Budda jako propagator, dharma jako nauka Buddy oraz sangha, czyli gmina wyznawców. Budda, głosząc swoją naukę, wprawia w ruch tzw. Koło Prawa (dharmaćakra). W ten sposób pokojowo zdobywa ludzkość. Przyjęcie b. nie wymaga żadnych formalności, wystarczy ustna deklaracja: „uciekam się do Buddy, uciekam się do dharmy, uciekam się do sanghy”. Buddystą się jest poprzez praktykowanie szlachetnej ośmiorakiej ścieżki. Święte księgi b. stanowi tzw. Trójkosz (Tipitaka) zawierający opis życia Buddy, kazania, pouczenia, doktrynę religijną oraz reguły życia zakonnego. Dzieła te zaczęto spisywać dopiero pod koniec I w. n.e., tj. kilka wieków po śmierci Buddy. W III w. p.n.e. wyodrębniły się szkoły → hinajany, zaś na przełomie I w. p.n.e. i I w. n.e.powstał nurt mahajany, a w V w. n.e.powstała też wadźrajana (mantrajana). Z terenu Indii b. rozprzestrzeniał się na wsch., docierając w III w. p.n.e. na Cejlon, w V w. n.e. do Birmy, w VII w.do Indonezji a w VIII w. do Tajlandii. Jednocześnie w samych Indiach już od X w. b. stopniowo zaczął zanikać (odrodzenie hinduizmu, najazdy muzułmańskie i pojawienie się → islamu). W XVI w. b. przyjął się w Laosie i Kambodży. W kolejnych wiekach dotarł do Chin, Mongolii, Korei oraz do Japonii. B. nie jest religią jednolitą. Ulegał on przeobrażeniom pod wpływem wierzeń i kultury ludów, które ją przyjmowały. Jednak zasadniczo dzieli się na b. południowy – hinajana (Azja płd.) i b. północny – mahajana (od Tybetu przez Chiny po Japonię). Do Tybetu b. dotarł w VII w. n.e. Tybetańska odmiana b. nazywana jest → lamaizmem (lama – nauczyciel, mistrz). Dużą rolę w b. odgrywają klasztory, które pełnią funkcje ośrodków życia religijnego, a także filozoficznego, naukowego, artystycznego. Niektóre z nich założyły własne uniwersytety, a wiele prowadzi szkoły z internatem. Między klasztorami a laicką częścią wyznawców utrzymują się ścisłe więzi (laikat ma dbać o zaspokojenie podstawowych potrzeb materialnych społeczności zakonnej). W wielu krajach praktykowane jest oddawanie młodych chłopców do nowicjatu (na kilka dni lub miesięcy), po którym chłopiec wraca do domu. Życie zakonne regulują drobiazgowe przepisy. Mnisi mogą posiadać jedynie miseczkę na ryż, różaniec oraz szaty (żółte albo pomarańczowe w b. południowym, brunatno-czerwone w Tybecie, szare w Chinach czy czarne w Japonii). Miejscem kultu jest tzw. stupa, mająca charakter pomnika -relikwiarza. Odprawianie kultu polega na melorecytacji formuł modlitewnych, składaniu ofiar (najczęściej kwiatów), oddawaniu czci posągom Buddy. W 1950 r. założono Światową Federację Buddystów. Religia ta nie ma własnej organizacji, zwierzchnika ani obrzędów. Obecnie b. liczy 500–600 mln wyznawców, w tym w Indiach zaledwie ok. 5 mln. →