Definicja Judaizm

Co to znaczy JUDAIZM: → monoteistyczna, → naturalna, → narodowa religia → Żydów. Wywodzi się z tradycyjnych wierzeń → plemion hebrajskich, a jej początki sięgają czasów Abrahama (2000 lat p.n.e.). Potomkowie Abrahama osiedlili się w Egipcie, gdzie z czasem zaczęli być traktowani jak niewolnicy. Bóg zawarł przymierze z Mojżeszem, pod wodzą którego wyprowadził lud izraelski z Egiptu do Kanaanu ok. 1250 r. p.n.e.Plemiona izraelskie rozproszone po Palestynie zjednoczyły się w imię Boga Jahwe, a głównym ośrodkiem kultu i ośrodkiem władzy powstałego państwa stała się Jerozolima. Po śmierci króla Salomona państwo rozpadło się na płn. Izrael i płd. Judę. W 722 r. p.n.e. nastąpiła zagłada Izraela, a w 586 r. p.n.e. przestało istnieć także państwo Judy. Jego mieszkańcy znaleźli się w niewoli babilońskiej, a świątynia jerozolimska została zburzona. Wzmocniło to potrzebę utrzymywania tożsamości narodowej poprzez identyfikację z kultem Jahwe. Zaczęto pilnie wypełniać praktyki religijne: szabat (sobota) jako dzień święty, w którym wspólnie modlono się pod przewodnictwem kapłanów, przepisy pokarmowe, których przestrzeganie było warunkiem zachowania rytualnej czystości, oraz obrzezanie, które uważano za znak przymierza z Jahwe. Przepisy te zebrano w postaci Prawa Mojżeszowego, zwanego Torą. Utwierdziło się wówczas przekonanie o posłannictwie Żydów, którym Bóg objawił się i zawarł przymierze jako z narodem przez siebie wybranym. W 538 r. p.n.e. Judejczycy powrócili do Judei, a prorok Ezdrasz ogłosił Torę całemu ludowi zgromadzonemu w Jerozolimie, co było odnowieniem przymierza z Jahwe. W 63 r. p.n.e. państwo żydowskie stało się prowincją rzymską. Wśród wyznawców j. pojawiło się wówczas wiele nurtów religijnych (esseńczycy, faryzeusze, saduceusze, wyznawcy Jezusa z Nazaretu). Powstania przeciw Rzymowi zakończyły się klęską i ponownym zburzeniem świątyni jerozolimskiej, a ostatnie, trwające w latach 132–135 n.e., wypędzeniem Żydów z Palestyny. Od tej pory przez całe stulecia trwała diaspora (rozproszenie) Żydów po całym niemal świecie. Państwo Izrael utworzono dopiero w 1948 r. W rozwoju j. wyróżnia się okres biblijny i okres talmudyczny (rabiniczny). Świętą księgę w j. stanowi Stary Testament (Biblia), który powstawał w okresie od ok. 1200–150 r. p.n.e. i obejmuje trzy części, z których najważniejsza jest Tora, nazywana też Pięcioksięgiem Mojżeszowym, obejmująca Księgę Rodzaju, Księgę Wyjścia, Księgę Kapłańską, Księgę Liczb, Księgę Powtórzonego Prawa. Życie religijne polegało na jej studiowaniu i wyjaśnianiu. Przepisujący Torę, tzw. „uczeni w piśmie”, stali się jej interpretatorami – nazwanymi później rabbi (nauczyciel). Tak powstała tradycja rabiniczna. Nad poprawnością interpretacji Pisma świętego czuwała specjalna rada, tzw. Sanhedryn, która stała się nie tylko religijnym, ale i politycznym przedstawicielstwem j. W okresie rabinicznym powstał Talmud, stanowiący kodeks prawa i komentarz do Tory. Składa się on z dwóch części: Miszny i Gemary – pisanych przez kolejne pokolenia rabinów. J. rabiniczny obwarował życie człowieka 613 przykazaniami (248 nakazami i 365 zakazami). W okresie diaspory życie religijne i społeczne koncentrowało się w obrębie gmin żydowskich. Nastąpił zanik hierarchii kapłańskiej, a rosła rola przywódców duchowych i rabinów. Istota j. streszcza się w przykazaniu: „Będziesz miłował twojego Boga Jahwe z całego serca swego, z całej duszy swojej, ze wszystkich sił swoich, a bliźniego swego jak siebie samego”. Bóg jest bytem niematerialnym i bezcielesnym, nie wolno przedstawiać go pod żadną postacią ani wymawiać jego świętego imienia Jahwe. Zastępuje się je słowem Adonaj, a zapisuje tylko spółgłoskami JHWH. Działalność Boga obejmuje stworzenie świata, opatrzność, sąd i odkupienie. J. nie uznaje grzechu pierworodnego. Człowiek może sam się zbawić poprzez pokutę. Inne narody także mogą otrzymać nagrodę w niebie, gdyż zbawienie zależy od sprawiedliwego postępowania. Do zwyczaju należy obrzezanie chłopców w ósmym dniu życia na znak przymierza zawartego między Bogiem a Abrahamem i jego potomstwem. W trzynastym roku życia chłopiec staje się „bar micwa” (synem przykazania), tj. zostaje zobowiązany do przestrzegania przykazań i staje się członkiem gminy żydowskiej. Ważne przepisy dotyczą spożywania pokarmów – można jeść tylko pokarmy koszerne, tzn. mięso zwierząt przeżuwających parzystokopytnych oraz określonych ryb i ptaków, zabitych w sposób rytualny, tj. przez przecięcie przełyku i tchawicy. Kalendarz żydowski jest księżycowy – rok liczy 354 dni i aby go wyrównać z rokiem słonecznym, w ciągu każdych 19 lat siedmiokrotnie dodaje się trzynasty miesiąc. Czas w kalendarzu żydowskim liczony jest od 3 października 3761 p.n.e., gdyż jak ustalił jeden z żydowskich uczonych średniowiecza, wtedy nastąpiło stworzenie świata. Do najważniejszych świąt w j. należą: Rosz Haszana (pierwszy dzień Nowego Roku, który przypada na przełom września i października – w kalendarzu żydowskim jest to miesiąc tiszri); Jom Kipur (dzień pojednania) nawiązujące do dnia Sądu Ostatecznego; Chanukka (poświęcenie), Purim (losy), Pesach (święto Paschy) i Sukot (Święto Namiotów, Święto Szałasów), związane są z tradycjami i ważniejszymi wydarzeniami w dziejach ludu izraelskiego. W średniowieczu j. rozwijał się w dwóch głównych nurtach: sefardyjskim i aszkenazyjskim. → Sefardyjczycy zamieszkiwali kraje basenu Morza Śródziemnego i podlegali wpływom cywilizacji arabsko-muzułmańskiej. Natomiast → Aszkenazyjczycy, zamieszkujący do XVI w. na terenie Francji, Niemiec, a później Polski, pozostawali pod wpływem kultury łacińsko -chrześcijańskiej. J. nie posiada scentralizowanej hierarchii religijnej. Jest zbiorem samodzielnych gmin żydowskich, które mogą wchodzić w związki z innymi gminami. Można wyróżnić kilka kierunków we współczesnym j.: → j. ortodoksyjny, → j. konserwatywny, → j. reformowany, → j. liberalny, → chasydyzm. Odłam j. stanowi też → karaimizm. Z j. wywodzą się dwie wielkie → światowe religie → chrześcijaństwo i → islam.